• Het potentiële omgekeerd hoofd- en schouders patroon dat ik gisteren aangaf in de grafiek heeft vandaag nog geen vervolg gekregen. De index is slechts 0.09% hoger gesloten en daarmee is het patroon nog niet duidelijk afgerond. De index zal toch echt iets hoger moeten sluiten om het patroon geldig te maken, tot dat moment doe ik er verder niets mee en laat ik de vraagtekens waarmee ik het gisteren aangaf in de grafiek staan.

• De eerste candle is een zogenaamde counterattack line. Dit is een mogelijk teken van een top en daarmee in strijd met het omgekeerd hoofd- en schouders patroon dat juist naar boven wijst. Wil de counterattack line nog meer waarde krijgen dan zal hij morgen moeten worden gevolgd door een rode, dus dalende, candle.

• Vandaag plaats ik naast bovenstaand plaatje nog een extra daggrafiek van de AEX, namelijk de lijngrafiek. Deze grafiek geeft een ander en voor sommigen misschien verrassend beeld van de koersontwikkeling.

• De lijngrafiek is eigenlijk de meest eenvoudige weergave van een koers, hij is slechts gebaseerd op slotkoersen die door een lijn met elkaar verbonden zijn. Het is een veel gebruikte techniek die onder technisch analisten hier en daar wel wat in de vergetelheid is geraakt. De slotkoers van een fonds of index is voor vele beleggers het belangrijkst. Men komt thuis na een werkdag en kijkt op teletekst of internet naar de slotkoersen om snel een idee te krijgen wat de markt heeft gedaan. Een grafiek die alleen gebaseerd is op slotkoersen heeft daarom zeker zijn nut. De lijngrafiek is daarnaast voor de belegger die niet thuis is in technische analyse ook het eenvoudigst te begrijpen en wordt daarom vaak toegepast. U ziet dat de lijn in de grafiek groene en rode delen bevat, dat zijn dagen waarop de index respectievelijk steeg of daalde ten opzichte van het vorige slot.

• Deze grafiek geeft een ander beeld van de AEX index dan de candlestick grafiek, het uitstapje naar boven van vandaag is namelijk niet zichtbaar doordat alleen de slotkoers is geplot. Er is in deze grafiek sprake van een trendkanaal bb' waar we aan de bovenkant zijn gearriveerd. Er is daarom een kans dat de index van de lijn b' af gaat ketsen om weer in de richting van lijn b te gaan dalen. Alleen een slot boven lijn b', die morgen ongeveer op 362 loopt, zou een uitbraak naar boven betekenen.

• De eerste candle in de uurgrafiek is net als die in onderstaande 15min grafiek een opvallende candle. In de update van 10.00u (klik hier om die te lezen) ben ik er uitgebreid op in gegaan. Dit soort openingen zijn namelijk frappant en kenmerkend voor het huidige beursklimaat. Er wordt gegrossierd in openingen die hoger zijn dan verwacht en ik vermoed dat dit met opzet gebeurt. Het vervelende is dat je hier nooit de vinger achter zult kunnen krijgen, maar één ding is zeker, ze spelen een belangrijke rol omdat ze meestal meteen een stijging veroorzaken. Dat was vandaag echter niet het geval, de index daalde acuut naar de steunlijn u en de blauwe stippellijn. Daar kwam de daling tot stilstand waarna de index onder aanvoering van de S&P futures in de ochtend zijn weg naar boven hervatte. Er werd een dubbele top gemaakt en vervolgens brak de index naar beneden uit het kanaal.

• Omdat er mogelijk een daling volgt op deze neerwaartse doorbraak heb ik de Fibonacci lijnen getekend. Het is bekend dat een koers bij zo'n daling vaak 38,2%, 50% of 61,8% daalt en de mate van daling zegt dan wat over de kracht van de beurs. Tot nu toe zijn we slechts bij het 23,6% punt aangekomen en dat is een beperkte daling mocht het hierbij blijven.

• De beurs wekt de indruk het hier inderdaad bij te willen laten, we zien dat als we overgaan naar de 15min grafiek.

• De lijn d in deze grafiek komt overeen met de lijn u uit de uurgrafiek. Nadat de index door lijn d is gezakt is het kanaal ee' ontstaan. Dit kanaal is een stuk smaller als het kanaal dd' en dat zorgt ervoor dat het ten opzichte van het kanaal dd' gezien kan worden als een vlag. Voorwaarde is dat het niet veel langer wordt en dat er dus morgen een uitbraak naar boven volgt. Een vlag is over het algemeen een voortzettingspatroon en het geeft aan dat de markt denkt dat deze correctie slechts van tijdelijke aard zal zijn.

Resumerend: We zien gemengde signalen in de diverse grafieken. In de daggrafiek (die met de candles) zien we dat de index het voortzettingspatroon, het potentiële omgekeerd hoofd- en schouders patroon, ook vandaag nog niet heeft afgemaakt en er zelfs een candle is ontstaan die op een mogelijke top wijst. Hierbij past de daling onder het trendkanaal in de uurgrafiek, een beweging die de start van een correctie zou kunnen zijn. Tegelijkertijd geeft de markt door de vlag in de 15min grafiek de verwachting aan dat die correctie slechts kort zal gaan duren. Technisch gezien staan dus alle mogelijkheden nog open. In dat opzicht is de lijngrafiek die ik plaatste heel interessant, omdat die ons toont dat we op basis van de slotkoersen op een punt zijn gekomen dat als startpunt van een daling dienst zou kunnen gaan doen.

En dan nog dit.... Het is voor een trader, ook de trader die op basis van technische analyse handelt, belangrijk om op het juiste moment achter zijn of haar computer te zitten. Er zijn vaste momenten waarop koersbewegingen kunnen ontstaan en daartoe behoren zeker de tijdstippen waarop cijfers over de Amerikaanse economie bekend worden gemaakt. Het is dus raadzaam deze in uw agenda te noteren. Niet alle cijfers hebben eenzelfde invloed op onze beurs, het is daarom goed enig begrip van de betekenis van de cijfers te hebben. U hoeft de cijfers niet te beoordelen, dat doet de markt wel voor u, het gaat om de beweging die ervan het gevolg kan zijn. Soms is het ook beter op dergelijke momenten even uit de markt te zijn. Laat ik er een aantal voor u op een rijtje zetten:

1. Nonfarm Payrolls and Unemployment Rate : Wordt door het Amerikaanse Bureau of Labor Statistics iedere eerste vrijdag van de maand bekend gemaakt. Het is het aantal werklozen (buiten de landbouw) op zoek naar een baan, als percentage van het totaal aantal werkenden. Dit cijfer is van belang omdat het geacht wordt een beeld te geven van de sterkte van de economie en het is dan ook een getal dat de markt in beweging kan zetten. Het is een zogenaamde lagging (naijlende of achterlopende) indicator in die zin dat de indicator reageert op de ontwikkelingen in de economie. Werkgevers zullen immers pas personeel aantrekken als het goed gaat met hun activiteiten.

2. Producer Price Index (PPI): Dit cijfer meet de prijsveranderingen op het niveau van groothandel of fabrikant en wordt over het algemeen in het midden van de maand bekend gemaakt, het gaat dan om de voorafgaande maand. Het is onderverdeeld in de algehele PPI en de core (kern) PPI.  De core PPI is de algehele PPI maar dan exclusief voedsel en energie,  die eruit worden weggelaten omdat deze twee factoren nogal seizoensgebonden zijn. Omdat prijsveranderingen op een gegeven moment worden doorgegeven aan de consument geeft de PPI dus een voorwaarschuwing voor inflatie. Het is daarom een leading indicator, een indicator die vooruit loopt op de actuele prijzen.

3. Consumer Price Index (CPI): Deze index meet de verandering in prijs voor de consument oftewel de inflatie. Dit cijfer is van groot belang omdat er allerlei zaken aan gekoppeld zijn zoals het uitkeringsniveaus, pensioenen, salarisverhogingen en dergelijke. Het is een naijlende indicator doordat prijsveranderingen eerst moeten worden doorgegeven van producent naar consument, als de PPI stijgt dan stijgt daarna over het algemeen de CPI ook.

4. Gross Domestic Product (GDP): Bruto nationaal product. Het is de som van producten en diensten die zijn geleverd en het is daarom de breedste indicator die aangeeft of de economie groeit of krimpt. Het cijfer wordt in de Verenigde Staten ieder kwartaal gerapporteerd, maar op jaarbasis weergegeven. Om het te vergelijken met het cijfer dat bij ons bekend wordt gemaakt moet het dus door vier worden gedeeld. Het is een naijlende indicator omdat het steeds met terugwerkende kracht wordt berekend voor de laatste drie maanden. Er worden steeds twee getallen gegeven, het real GDP en het nominal GDP. In het eerste getal heeft een inflatiecorrectie plaatsgevonden, in het tweede getal niet.

5. Retail Sales Report: Dit cijfer geeft aan hoeveel de consument aan de koop van producten heeft uitgegeven. Dit is een belangrijk nummer omdat ongeveer tweederde van het GDP bestaat uit consumentenuitgaven. Het wordt over het algemeen halverwege de maand bekend gemaakt en slaat dan op de voorafgaande maand.

6. Durable Goods Orders Report: Dit zijn de uitgaven door het bedrijfsleven aan duurzame of niet aan bederf onderhevige goederen. Hiermee worden over het algemeen machines en andere infrastructurele zaken bedoeld. Het cijfer wordt gerapporteerd door het US Department of Commerce en er wordt vaak ook een cijfer exclusief defensie-uitgaven gegeven, omdat defensie-uitgaven geen deel uit maken van de productiecyclus, en een cijfer exclusief transportproducten om te voorkomen dat bijvoorbeeld grote vliegtuigorders het cijfer teveel beïnvloeden. Het cijfer geeft in zijn algemeenheid de bereidheid van het bedrijfsleven weer om te investeren in producten waarmee de capaciteit kan worden verhoogd en het is daarom een vooruitlopende indicator.

Morgen zal ik de overige 6 punten uit mijn lijstje van het belangrijkste Amerikaanse cijfermateriaal vermelden, kijkt u dus morgenavond weer. -Ad-