• Onverschrokken, zo kun je de belegger tegenwoordig wel noemen. Met een forse candle wordt een behoorlijk deel van het verlies van de laatste dagen weer weggewerkt. In tegenstelling tot afgelopen maandag werd de thrusting line genegeerd en gevolgd door een stijging in de richting van de lijn m. De belegger heeft plots weer alleen oog voor de kansen en niet voor de risico's.

• De index is gisteren gekeerd bij het 50% Fibonacci niveau en we moeten daarom onder ogen zien dat de correctie al beëindigd zou kunnen zijn. Toch is dat naar mijn mening niet het geval, we hebben daar althans nog geen bewijs voor.

• Begin deze week brak de index met kracht naar beneden uit het kanaal mm". Na zo'n uitbraak hoort een test te volgen, een beweging waarmee de index probeert de uitbraak teniet te doen. Er wordt als het ware uitgeprobeerd of de markt wel zeker van zijn zaak is. Negen van de tien keer blijkt dan dat de markt daar inderdaad zeker van is, de voormalige steunlijn wordt dan een weerstand die niet meer gepasseerd wordt en de daling wordt in de richting van de uitbraak vervolgd. Ik vind ook in de uurgrafiek een aanwijzing voor dit scenario.

• Hier heeft zich namelijk het kanaal gg' gevormd. Het is ten opzichte van de voorgaande dalende beweging een uitermate smal kanaal en dat zorgt ervoor dat het ten opzichte van de voorgaande grote beweging als een vlag gezien kan worden. Een vlag komt meestal halverwege de totale beweging, een daling onder lijn g zou dus kunnen betekenen dat we nog een flink lagere index gaan zien.

• Die daling is er echter nog niet, daarom heb ik de Fibonacci lijnen in de grafiek staan. Hoe verder de index stijgt hoe krachtiger de beweging is, je gebruikt de Fibonacci lijnen als meetinstrument. We hebben het 38,2% niveau gepasseerd en zouden naar het 50% kunnen gaan dat op 348 ligt. Net daarboven ligt de lijn m in de daggrafiek, omdat die zo belangrijk is heb ik dat niveau met een vette rode lijn aangeven in de uurgrafiek. Het ligt morgen natuurlijk iets boven de waarde van vandaag, de lijn stijgt.

• Er staan nog twee gaps in de grafiek die nog niet gesloten zijn, ik schreef vrijdag het gap tussen 350 en 353 het belangrijkst te vinden. Komt de index boven lijn m dan zou dat betekenen dat we dat gap gaan sluiten.

• U heeft met mij geconstateerd dat de lijn g een belangrijke rol zou kunnen gaan spelen, die zien we in de 15min grafiek terug als lijn h.

• Hoewel de lijn h hetzelfde is als lijn g in de uurgrafiek is de lijn h' niet de tegenhanger van de lijn g' in de uurgrafiek, hij loopt wat steiler omhoog. De lijn h' is daarom minder belangrijk, maar de lijn aan de onderkant is heel goed bruikbaar om morgen de stijging te volgen.

• Het zwarte trendkanaal binnen het kanaal hh' toont de lijnen waarbinnen de koersontwikkeling zich vandaag afspeelde, maar ik verwacht niet dat het morgen een grote rol gaat spelen. De bruikbaarheid van dit soort lijnen is vaak beperkt tot de dag zelf, ik heb ze slechts voor de zekerheid in de grafiek laten staan.

• De index opende vandaag met een gap, we moeten er rekening mee houden dat het nog gesloten gaat worden.

Resumerend: Bij Greenspan weet je het maar nooit, zo eindigde ik gisteren mijn analyse. De invloed van de woorden van Greenspan is vandaag weer eens gebleken, het was in Amsterdam aanleiding om weer eens lekker ouderwets te gaan kopen en een lange groene candle neer te zetten. Door die koopgolf naderen we de lijn m die geacht moet worden een hele stevige weerstand te vormen. De kopers van vandaag zouden morgen of overmorgen wel eens van een koude kermis thuis kunnen komen. De beweging heeft natuurlijk ook te maken met de optie expiratie van aanstaande vrijdag, optiehandelaren zullen waarschijnlijk belang hebben bij een zo hoog mogelijke index. Ik neem aan dat het bij de stijging van vandaag slechts gaat om een test en dat de index eerdaags zonder de lijn m te passeren weer zal gaan dalen. Ik doe dat omdat dit na een uitbraak uit een belangrijk kanaal zoals het kanaal mm" de gebruikelijke gang van zaken is. Je gaat er immers niet bij voorbaat van uit dat de uitbraak een valse uitbraak gaat worden hetgeen het geval zou zijn als de index boven lijn m zou komen. De vlag in de uurgrafiek past in dit beeld, een daling onder de lijn g in de uurgrafiek en lijn h in de 15min grafiek is wat ik ter bevestiging nodig heb.

En dan nog dit.... In mijn analyses komt u regelmatig het woord gap tegen. Ik heb naar aanleiding van reacties die ik van u heb ontvangen het gevoel dat er nogal wat onduidelijkheden leven met betrekking tot dit verschijnsel, met name rond het sluiten van een gap, daarom wil ik daar op ingaan. Laat ik eerst, wellicht ten overvloede, vertellen wat een gap is. Het is een ruimte tussen twee candles waarin geen handel heeft plaatsgevonden, er is als het ware een stuk overgeslagen en het wordt in het Nederlands daarom ook wel een koershiaat genoemd. Een gap kan ontstaan door een nieuwsfeit dat plotseling bekend wordt, maar gebruikelijker is het gap dat ontstaat tussen de opening van een dag en het slot van de dag ervoor. Het verschil tussen het slot en de opening is dan het koershiaat.

Een plotse koerssprong, want daarover praten we bij een gap eigenlijk, kan om vele redenen ontstaan. Bij aandelen kan het bijvoorbeeld gaan om bekend gemaakte winstcijfers, adviezen van analisten of ander belangrijk nieuws. Bij indices kan het eveneens veroorzaakt worden door cijfers, maar dan over de economie als geheel zoals bijvoorbeeld de Amerikaanse economic indicators. Bij indices zijn de meest voorkomende gaps die die ontstaan bij de opening en ze worden veroorzaakt door koersontwikkelingen of nieuwsfeiten die zich tussen slot en opening hebben voorgedaan. In het geval van de AEX heeft dat onder meer te maken met de Nederlandse aandelen die zowel in Amerika als in Nederland worden verhandeld, de koersen van die aandelen kunnen zijn veranderd nadat onze beurs gesloten was. De volgende morgen past Amsterdam zijn koersen daar dan op aan en het gevolg kan een koershiaat zijn.

Hoe nu om te gaan met een gap ? Hoe groter het gap is, hoe groter de invloed ervan op de handel zal zijn. Een gap is voor de koers wat een magneet is voor metaal, het trekt de koers aan. Dit heeft te maken met de niveaus waarop er niet gehandeld is. Die waarde heeft een psychologisch effect, met name voor de belegger die een positie heeft die sterk wordt beïnvloed door dat gap. Opent een index of aandeel met een gap naar boven dan zal de belegger die het aandeel de dag ervoor al bezat plots een potentiële winst in de schoot geworpen krijgen. Actieve handelaren reageren daarop en nemen winst, zo neemt naarmate de koers stijgt het aantal verkopers toe en het aantal kopers af. Dit zorgt er op een gegeven moment voor dat de koers gaat zakken in de richting van het gap, waar misschien meer kopers te vinden zijn. Beleggers die nog geen positie hadden stappen daar vervolgens in. 

Voor de belegger die gerekend had op een daling en bijvoorbeeld in het bezit was van put opties ligt het anders. Hij of zij zal zijn verrast door de plotse koersstijging en niets is dan menselijker dan de koersontwikkeling even aan te kijken. Daalt de koers echter weer dan zal hij het papieren verlies dat was ontstaan kleiner zien worden en in de buurt van dat gap eieren voor zijn geld kiezen en zijn verlies nemen. Hij zal zich namelijk realiseren dat het risico dat de stijging hervat gaat worden groot is. Het is dezelfde soort gedachtegang als die die plaats vindt bij doorbraken van belangrijke weerstanden. De ene belegger zal aan de bovenkant van het gap uitstappen, de andere aan de onderkant van het gap en daarom worden beide niveaus gezien als mogelijke steunniveaus. Is er gehandeld binnen het koershiaat en stijgt de koers vervolgens weer dan noemt men het gap geheel of gedeeltelijk gesloten, afhankelijk van de vraag of de onderkant van het gap al dan niet is bereikt. Vanzelfsprekend kunt u dit hele verhaal omdraaien als het gaat om een gap naar beneden, het gaat me om het principe dat erachter zit. Het verklaart in grote lijnen waarom een gap zo'n aantrekkingskracht heeft.

Inmiddels is het begrip gap ook een eigen leven gaan leiden. Er wordt in vele boeken eenvoudigweg gesteld dat gaps altijd worden gesloten, terwijl dat niet zo is. Je kunt er dus niet klakkeloos op handelen door aan te nemen dat het snel gesloten gaat worden, als het gebeurt kan het binnen korte tijd gebeuren maar ook enkele dagen duren. Bedenk dat er meestal een goede reden is voor het ontstaan van het gap en bedenk ook dat een deel van de markt die reden pas later zal vernemen en er dan alsnog op zal reageren.

Als vuistregel kunt u hanteren dat een gap naar boven dat ontstaat in een dalende markt sneller zal worden gesloten als een opwaarts gap in een stijgende markt, terwijl neerwaartse gaps in stijgende markten sneller worden gesloten dan die in dalende markten. Gaps in de richting van de trend bevestigen die trend alleen maar en het wordt daarom moeilijker om die te sluiten. Ook hier geldt: "The trend is your friend."

Om het dan nog wat ingewikkelder te maken bestaan er ook verschillende soorten gaps, we onderscheiden het common gap oftewel het gewone hiaat, het breakaway gap oftewel het uitbraakhiaat, het runaway of measuring gap ook wel continuerings- of voortzettingshiaat genoemd en tenslotte het exhaution gap dat in het Nederlands uitputtingshiaat genoemd wordt. Het gewone hiaat wordt over het algemeen snel gesloten, de koers keert binnen enkele candles (afhankelijk van het tijdsbestek van de grafiek die u bekijkt) terug bij het hiaat. Het uitbraakhiaat is een gap waarmee een koers met hoge omzet wegspringt uit een congestiegebied of uit een patroon en vervolgens een nieuwe trend begint. Een uitbraakhiaat kan maanden openblijven en soms zelfs jaren. Hoe langer de beweging voorafgaande aan het hiaat duurde, hoe langer ook de daaropvolgende trend zal duren. Het uitbraakhiaat markeert een belangrijke verandering in de mentaliteit van de massa, hoe eerder u daaraan meedoet hoe beter. Een voortzettingshiaat komt voor in het midden van een krachtige trend die doorloopt zonder dat het gap wordt gevuld. Het komt over het algemeen in het midden van een trend voor en wordt daarom in het Engels een measuring gap (gap om mee te meten) genoemd. We kunnen met behulp van dit gap een richtpunt voor de beweging bepalen. Dan is er tenslotte het uitputtingshiaat dat voorkomt aan het eind van een trend. Het wordt al snel gesloten en als de koers binnen een klein aantal candles geen nieuw hoogte- of dieptepunt maakt geeft dit aan dat de voorgaande trend waarschijnlijk beëindigd gaat worden. Er wordt wel eens de vergelijking gemaakt met een vermoeide atleet, hij sprint weg van de groep maar wordt al snel door de anderen ingehaald en weet dat hij de race gaat verliezen. U zult dus altijd moeten vaststellen om welk type gap het gaat voor u er een conclusie uit kunt trekken.

Ik noemde ook het tijdsbestek al in de vorige alinea. Gaps kunnen zich voordoen in allerlei grafieken, op deze site variërend van 15min grafieken tot maandgrafieken. Een gap dat in de ene grafiek een gewoon gap lijkt te zijn kan in een grafiek met een ander tijdsbestek een ander type gap blijken te zijn, laat ik daar een voorbeeld van geven. Als er in de loop van een week een gap in de uurgrafiek optreedt zal dat aan het eind van de week in de candle van de weekgrafiek niet te zien zijn, we zien daar een gewone candle. Opent de index de week daarop op maandag met een gap ten opzichte van de vrijdag ervoor dan zal dat in de weekgrafiek het eerste gap zijn en u zou er op grond daarvan van uit kunnen gaan dat het snel gesloten zal worden. In de uurgrafiek is het echter het tweede gap, zou u alleen op basis van de weekgrafiek een conclusie trekken dat zit u verkeerd. Het zou in de uurgrafiek namelijk bijvoorbeeld om een breakaway gap kunnen gaan waarmee de index een patroon verlaat dat in de weekgrafiek niet zichtbaar is. Dat breakaway gap zou in de uurgrafiek betekenen dat een nieuwe trendmatige beweging wordt ingezet waardoor de index voorlopig niet meer bij dit gap terug zal komen. Het is daarom belangrijk een gap in meerdere grafieken te bestuderen.

Daarmee houdt het nog niet op, u zult ook andere technische zaken als steun en weerstand, patronen in lijnen en candles en indicatoren moeten betrekken in uw analyse van en reactie op de vorming van een gap. Een paar voorbeelden. Een gap naar boven waarbij de koers net onder een zware weerstand blijft maakt meer kans gevuld te worden als een gap waarbij de eerstvolgende weerstand ver weg ligt. Een daling met een gap naar een niveau dat dicht in de buurt ligt van een 61,8% Fibonacci niveau levert naar alle waarschijnlijkheid sneller een stijging tot in het gap op dan een daling met een gap onder een steunlijn. Een derde gap in dezelfde richting in een uurgrafiek is waarschijnlijk een exhaustion gap als de koers in de daggrafiek bij een weerstandslijn is aangekomen.

Het zal u zo langzamerhand duidelijk zijn geworden dat er geen standaard manier is om te handelen in het geval van een gap, dat zal van gap tot gap verschillend zijn. De hoofdlijn is dat u bepaalt welk type gap het is en het vervolgens combineert met vrijwel alle andere stukken gereedschap die ons vanuit de technische analyse ten dienste staan. Wie heeft ooit gezegd dat het gemakkelijk is ? Ik in ieder geval niet. -Ad Nooten-